Giới thiệu về cây sapoche

Cây Hồng xiêm còn được gọi là Sapoche hay là quả lồng mứt, có tên khoa học là Manilkara zapota. là loài cây ăn trái quen thuộc của vùng nhiệt đới và bán nhiệt đới. Xa – bô dễ trồng, có thể trồng kể cả vùng đất bị nhiễm mặn ven biển hoặc các vùng tương đối khô hạn nhờ hệ thống rễ ăn khá sâu). Cây Xa – bô có mùa cho trái khá dài trong năm (từ tháng 12 đến tháng 6 dl), năng suất khá cao (20 – 40 t/ha từ năm thứ 7), cây mau cho trái (cây chiết cho trái từ năm thứ 3), nên nó dễ mang lại lợi tức cho những vùng nhiễm mặn hay khô hạn, điêu kiện canh tác thường gập khó khăn và có thể cho lợi tức gấp 5 – 10 lần lúa.<xem thêm>

Nguồn gốc xuất xứ và phân bố

Sapo có nguồn gốc ở Trung mỹ, mọc từ Mexico đến West Indies và hiện được trồng rộng rãi tại Nam Mỹ, Indonesia, Philippines,Việt Nam và các nơi khác thuộc nhiệt đới thấp. Cây Sapo do một vị Linh Mục Thừa Sai Pháp nhập từ Philippines và đã trồng cây đầu tiên tại Cái Mơn.<xem thêm>

Giá trị dinh dưỡng và công dụng

Giá trị dinh dưỡng

Hồng xiêm còn có tên gọi khác là sapoche, là một loại quả có vị ngọt, thơm với giá trị cao về mặt dinh dưỡng. Theo đó, loại trái cây này có chứa nhiều chất dinh dưỡng cần thiết như chất đạm, chất béo, calories, canxi, các loại vitamin,… tốt cho sức khỏe con người. <xem thêm>

Năng lượng 83 kcal;	0.44 g chất đạm;
g chất béo;	1.40 g chất xơ;
0.80 mg sắt;	21 mg canxi;
12 mg photpho;	193 mg potassium;
12 mg sodium;	0.020 mg riboflavin (B2);

Cụ thể, về thông tin dinh dưỡng, theo Tây y, trong 100 gram trái hồng xiêm chín có chứa các dưỡng chất bao gồm:

Công dụng

Nhờ việc có chứa thành phần nhiều chất dinh dưỡng tốt cho cơ thể, quả hồng xiêm đem lại những lợi ích tuyệt vời đối với sức khỏe con người. Cụ thể, các tác dụng của loại trái cây này như sau:

Cung cấp năng lượng cho cơ thể

Với thành phần dinh dưỡng có chứa đường fructose, glucose, sucrose, hồng xiêm là loại quả có lợi ích trong việc cung cấp năng lượng cho cơ thể. Nhờ đó, các đối tượng như các vận động viên, hay phụ nữ đang mang thai, trẻ em đang phát triển có thể lựa chọn tiêu thụ loại quả này để bổ sung thêm năng lượng.

Tốt cho sức khỏe mắt

Có hàm lượng vitamin A lớn, quả hồng xiêm tốt cho sức khỏe mắt, giúp bạn duy trì một thị lực tốt, một đôi mắt khỏe mạnh. Bởi vitamin A có thể giúp cải thiện thị lực cho con người, kể cả ở những người già.

Cung cấp chất xơ, cải thiện hệ tiêu hóa

Quả hồng xiêm cũng cung cấp cho cơ thể con người một hàm lượng chất xơ cao. Thông qua đó, việc tiêu thụ loại trái cây này có thể giúp bạn cải thiện hệ tiêu hóa, giải quyết các vấn đề như ăn không tiêu, táo bón. <xem thêm>

Chất chống viêm

Trong quả hồng xiêm có sự hiện diện của hàm lượng tannin. Đây là một chất chống viêm hiệu quả, giúp phòng chống những bệnh lý, chẳng hạn như hội chứng kích thích ruột, viêm thực quản, viêm ruột, viêm dạ dày. Đồng thời, cũng giúp làm giảm sưng và đau.

Chống trầm cảm

Chống trầm cảm cũng là một tác dụng khác của hồng xiêm khi nó như một loại thuốc an thần, giúp làm dịu các dây thần kinh, giảm bớt căng thẳng. Vì vậy, các đối tượng như người hay bị mất ngủ, bị lo âu, trầm cảm có thể lựa chọn bổ sung loại trái cây này vào thực đơn của mình.

Giúp xương khỏe mạnh

Ăn hồng xiêm cũng giúp bổ sung hàm lượng canxi, photpho và sắt cao cho cơ thể. Do vậy, loại trái cây này có thể giúp xương khỏe mạnh hơn. <xem thêm>

Tốt cho da

Giàu chất chống oxy hóa, khoáng chất, vitamin giúp cho hồng xiêm là một loại quả tốt cho da. Chúng giúp chống lão hóa da, làm giảm các nếp nhăn, dưỡng ẩm và làm cho làn da được mịn màng, tươi sáng.

Chống virus và vi khuẩn

Một lợi ích khác của quả hồng xiêm là chống virus và vi khuẩn. Theo đó, trong loại quả này có chứa chất chống oxy hóa polyphenol, có thể hỗ trợ cơ thể trong việc chống lại sự xâm nhập của virus, ký sinh trùng và kháng khuẩn.

Những lợi ích khác

Bên cạnh các lợi ích kể trên, quả hồng xiêm còn có những tác dụng khác có thể kể đến như: giúp ngăn ngừa ung thư, cải thiện sức đề kháng, loại bỏ các loại độc tố ra khỏi cơ thể, dưỡng tóc, góp phần làm giảm suy nhược cơ thể cũng như các triệu chứng khác như buồn nôn, chóng mặt trong thời kỳ mang thai của các chị em phụ nữ,… <xem thêm>

Tiềm năng thị trường, tình hình sản xuất và tiêu thụ

Tiềm năng thị trường

Tại xã Tân Thạnh ông Hớn được xem là người đi đầu chuyển đất trồng lúa kém hiệu quả sáng trồng Hông Xiêm, dù diện tích không nhiều, nhưng bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế, chỉ 30 gốc Hồng Xiêm cho trái 1 năm 2 đợt, với giá bán 20 ngàn đến 25 ngàn đồng/kg, tùy loại, trừ chi phí lợi nhuận cao hơn so với trồng lúa. Ông Hớn cho biết, năm nay thời tiết thuận lợi, Hồng Xiêm phát triển khỏe, cho quả sai và trái vị ngọt đặc trưng, bổ dưỡng, thịt dai, đặc biệt là ít hạt, thời gian thu hoạch kéo dài. Hiện ông đang tăng cường chăm sóc các gốc Hồng Xiêm đang cho trái, để kịp bán vào Tết nguyên đán tới đây.<xem thêm>

Mỗi năm xuất bán gần 100.000 cây hồng xiêm giống, ông nông dân Đặng Văn Mạnh (51 tuổi) ở thôn Vân Đài, xã Chí Hòa, huyện Hưng Hà (Thái Bình) giàu lên trông thấy. Từ khi chuyên tâm ươm, trồng cây hồng xiêm giống, gia đình ông Mạnh thu 1,5 tỷ đồng mỗi năm, thoát cảnh sạt nghiệp vì nuôi lợn. Chia sẻ với PV Báo điện tử Dân Việt, ông Mạnh vui vẻ cho biết, hiện tại diện tích ươm cây hồng xiêm giống của ông đã lên tới 1,5ha. Trong số diện tích này có khoảng 4.000m2 để trồng hơn 200 gốc hồng xiêm xoài lấy mắt ghép và 6.000m2 ươm cây hồng xiêm giống. <xem thêm>

Ông Nguyễn Thành Vinh, Phó Chủ tịch Liên hiệp hội các Hợp tác xã Nông nghiệp tỉnh Tiền Giang cho biết, hiện cây hồng xiêm rất triển vọng nhưng nhà vườn cần chọn giống mới có năng suất cao, chất lượng tốt để trồng.

“Trái hồng xiêm được thị trường trong nước ưa chuộng; đặc biệt các tỉnh phía Bắc. Năm nay hồng xiêm được giá cao gấp đôi hoặc gấp 1,5 lần so với các năm trước. Liên hiệp hội đang khuyến khích bà con nên phát triển giống hồng xiêm Mexico, giống này có ưu điểm đặc biệt là khi chín không bị sượng, trái to và ngon lại thích nghi với hạn mặn”, ông Vinh chỉ rõ.<xem thêm>

Tình hình sản xuất và tiêu thụ sapoche ở Việt Nam

Từ sau hạn mặn đến nay, tỉnh Tiền Giang đã nhân rộng diện tích cây hồng xiêm trên 2.500 ha, trồng tập trung ở các xã ven sông Tiền thuộc huyện Châu Thành và Cai Lậy. Ưu điểm của loại cây này là có thể sống khi nước mặn trên 1/1000, cho trái quanh năm và đầu ra ổn định. <xem thêm>

Hiện tại, trên địa bàn xã An Sinh có 7ha trồng hồng xiêm xoài với 60 hộ dân tham gia, trong đó có 10 hộ phát triển trồng mô hình này với diện tích lớn từ vài chục đến vài trăm cây.

Hồng xiêm xoài cũng là một trong những cây trồng có tính thuần, chịu hạn tốt, phù hợp với chất đất của địa phương, không đòi hỏi nhiều công chăm sóc, khoa học kỹ thuật đơn giản và có thể cho thu hái quả quanh năm. Nếu so với giống hồng xiêm cổ trước đây, hồng xiêm xoài có ưu điểm hơn rất nhiều về năng suất, quả to, mọng, cát mịn, vị thanh ngọt, hương thơm nên được người tiêu dùng ưa chuộng. <xem thêm>

Ngày 30/4/2022, Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại bang New South Wales, Queensland và Nam Australia, đã phối hợp với Thương vụ Việt Nam tại Australia tổ chức buổi quảng bá, giới thiệu hàng nông sản Việt Nam, đặc biệt là quả hồng xiêm đông lạnh, tới người tiêu dùng “xứ chuột túi”. Sự kiện này đồng thời cũng đánh dấu lần đầu tiên một lô hàng sản lượng lớn hồng xiêm đông lạnh Việt Nam được chính thức nhập khẩu vào thị trường Australia. <xem them>

Đặc điểm sinh học và kỹ thuật trồng cây sapoche

Đặc điểm sinh trưởng và phát triển chung

Đặc điểm thực vật học

Thân, lá

Thân Sa-pô-chê có nhiều nhánh, nhưng chúng chậm phát triển. Cây cho lá hầu như xanh quanh năm. Thân cao trung bình (10 – 15 m), nhưng nếu mọc tốt có thể cao đến 20 m. Vỏ thân màu nâu sẫm, dày, xù xì. Cây cho tán tròn hay đa dạng tùy giống. Các giống Sa-pô-chê trồng ở Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) thường cao 3 m, tán rộng 1,3 – 1,6 m sau 3 năm và cao 6 – 8 m, tán 6 – 8 m sau 10 năm; trên 10 năm cây ít cao thêm nhưng có tán rộng đến 10 m.

Lá nguyên, dài, dày, bóng, mọc xen và tạo thành chùm ở ngọn các nhánh nhỏ. Lá non màu vàng nâu và xanh sẫm khi già.<xem them>

Hoa

Hoa Sa-pô-chê nhỏ, trắng, không mùi, có lông tơ mặt ngoài, dài 6 – 8 cm, đường kính khi nở 1,0 – 1,1 cm, cuống mảnh khảnh (dài 1 – 2 cm). Hoa mọc tập trung hay đơn độc từ nách lá nơi gần ngọn nhánh. Hoa có nhiều cánh dính liền ở đáy, dạng hình chuông hoặc phình ở đáy, trắng, chia thành 6 thùy. Bộ nhị đực gồm 6 tiểu nhị cao thấp không đều với bao phấn màu vàng nâu. Nhụy cái gồm bầu noãn mang vòi nhụy với nuốm mọc ló bên trên hoa. Sa-pô-chê chỉ ra hoa ở các nách lá của chồi non trên các nhánh nhỏ. Khi trổ, các hoa bên dưới dễ phát triển và nở trước, rồi các hoa bên trên nở dần lên. Thời gian từ khi xuất hiện mầm hoa đến khi hoa nở khoảng 47 – 58 ngày (trung bình 52 ngày). Thông thường, mỗi chùm hoa trổ khoảng 6 ngày thì xong. Hoa bắt đầu nở khoảng 3 giờ chiều và nở hoàn toàn lúc l giờ trưa hôm sau. Thời điểm thụ phấn từ 8 giờ sáng đến 5 giờ chiều, nhưng thường nhất lúc 10 – 11h30. Hoa bất thụ có màu nâu và rụng sau 7 ngày.

Ở một số giống Sa-pô-chê do núm nhận phấn trễ nên hoa thường phải nhận phấn từ các hoa khác (trên cùng hay khác cây), phấn lại có tỷ lệ bất thụ cao trên cùng giống nên phải trồng xen với các giống khác (thường là giống địa phương) để cung cấp thêm phấn, giúp tăng tỷ lệ đậu trái. <xem them>

Trái

Từ 2 tuần sau khi thụ phấn, bầu noãn đã phát triển thánh dạng trái. Trái chín 4 – 6 tháng sau khi trổ, tùy giống và điều kiện canh tác. Tại vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long, Sa-pô-chê ra hoa từ tháng 5 – 11 dl (tập trung vào tháng 7 – 9 dl) và mùa trái chín từ tháng 01 – 5 dl.

Trái Sa-pô-chê hình cầu hay hơi dài, kích thước thay đổi tùy giống (dài 3,0 – 9,5 cm, đường kính 3-8cm, nặng 50-250g), màu đỏ mốc hay vàng nâu khi chín. Một vài giống cho trái nặng đến 700g.

Vỏ trái mỏng, được bao phủ bởi một lớp phấn nâu, lớp này bị tróc loang lổ khi hái chín. Thịt trái có màu vàng đến nâu đỏ, mềm, mọng nước, thơm ngon, ngọt, sớ thịt mịn hay thô (cát) tùy giống. Trái non chứa nhiều mủ trắng, lượng mủ này giảm dần khi trái già. Trái có 0 – 10 hột (thường từ 1 – 4). Hột dẹp, màu nâu sẫm hay đen bóng, có ngạnh bén với vỏ cứng dày 0,6 – 1,5 mm. <xem them>

Đặt điểm sinh thái

Sa-pô-chê cần loại đất màu mỡ, dễ thoát nước. Tốt nhất là đất thịt pha cát, xốp và thoát thủy tốt. Đất ngập nước làm cây chậm phát triển, nhất là ở giai đoạn cây con. Dù có thể mọc được ở cao độ đến 2.500 m, Sa-pô-chê chỉ mọc tốt ở độ cao dưới 1.500 m. Cây chịu khí hậu khô và hơi ẩm với mưa phân bố đều. Ở những vùng có mùa khô kéo dài, cây con cần được tưới thường xuyên. Các vùng khô cây thường ít bị sâu bệnh phá hại. Cây Sa-pô-chê ưa nắng, nhưng cũng có thể chịu hơi rợp tốt.

Nhờ nhánh dai và gỗ cứng, Sa-pô-chê có thể trồng tại các vùng có gió mạnh hoặc trồng làm cây chắn gió. Cây chịu mặn tốt nên có thể trồng ở các vùng duyên hải. Ở Philippines, Sa-pô-chê phát triển và cho trái rất sai trên vùng đất cát ven biển. <xem them>

Các giống sapoche hiện nay

Hồng xiêm Xuân Đỉnh

Nổi tiếng và được đánh giá là ngon nhất thuộc về Hồng xiêm Xuân Đỉnh, đây được coi là đặc sản Hà Thành và được nhiều tín đồ hồng xiêm đánh giá là loại hồng xiêm ngon nhất trên thị trường hiện nay. Giống hồng xiêm này có nguồn gốc từ Xuân Đỉnh, Bắc Từ Liêm, Hà Nội.

Đặc điểm nhận biết của giống này là Lá cây hồng xiêm Xuân Đỉnh khá ngắn và có màu xanh bóng. Quả thon, có dạng chóp nón, vỏ mỏng, thịt có màu vàng đất, căng mọng. Khi bổ, quả sẽ tỏa ra mùi thơm dịu nhẹ, không có nhựa, sạn cát như các giống hồng xiêm khác. <xem them>

Hồng xiêm xoài

Một giống khác là Hồng xiêm Xoài, giống hồng xiêm ngon được trồng nhiều nhất ở miền Nam. Loại hồng xiêm này rất dễ sống, ít sâu bệnh, sinh trưởng khỏe mạnh.

Lá của Hồng xiêm xoài có màu xanh bóng, cong và dài hơn một chút so với hồng xiêm Xuân Đỉnh. Quả Hồng xiêm xoài có kích thước quả to, hình bầu dục, vỏ trơn bóng, khi chín căng mọng, ít hạt. <xem them>

Hồng xiêm Mexico

Hồng xiêm Mexico nổi bật với hình dáng trái to, tròn, ăn ngọt và thơm lâu. Lúc trái còn xanh có nhiều mủ và giảm dần đến khi quả già. Khi quả chín, phần thịt quả có màu nâu đỏ, mọng nước. Giá bán hồng xiêm Mehico cũng cao hơn các loại hồng xiêm khác.

Sapoche Mexico đã được trồng thành công tại Châu Thành, An Giang và được nhân rộng trồng phổ biến tại nhiều nơi, đem lại năng suất và giá trị kinh tế cao cho bà con nông dân. <xem them>

Hồng xiêm Thanh Hà

Là giống hồng xiêm đặc sản nổi tiếng tại Thanh Hà, Hải Dương với nguồn gen gốc quý hiếm. Cây được trồng phổ biến các tỉnh đồng bằng bắc bộ và các tỉnh lân cận. Hồng xiêm Thanh Hà ra trái muộn hơn so với Hồng xiêm Xuân Đỉnh, quả dạng tròn, nặng khoảng 80gr, vỏ màu nâu đỏ, mỗi trái có từ 1 – 4 hạt. <xem them>

Hồng xiêm ruột đỏ Thái

Đây là giống hồng xiêm có nguồn gốc Thái Lan và được du nhập vào Việt Nam thời gian gần đây. Quả hồng xiêm ruột đỏ Thái rất to, thuôn dài, thịt quả màu đỏ độc lạ, vị ngọt dịu, mùi thơm đặc trưng. <xem them>

Kỹ thuật trồng và chăm sóc

Làm đất trồng

Đào lỗ rộng 60 cm, sâu 50 cm vừa đủ đặt cây con. Trồng diện tích lớn cần cày xới kỹ, sâu để đất tơi xốp và thoáng. Vùng đồng bằng sông Cửu Long có đất thấp nên cần lên liếp (rộng 6 – 8 m); cây trồng thành hàng đơn trên mô (cao 40 cm, rộng 1,0 m), đào lỗ nhỏ đường kính 40 cm ở giữa mặt mô để đặt cây con.

Khoảng cách trồng

Tùy giống và điều kiện đất đai. Các giống có tán xòe nên trồng với khoảng cách 12 – 14 m mỗi cạnh; các giống tán đứng chỉ cần trồng cách nhau 7-9 m. Giống Sa-pô-chê xiêm cho tán gọn 6–8 m nên có thể trồng khoảng cách giữa hàng 7-8 m (kể cả mương) và trên hàng 6 m. Nếu trồng 2 – 3 hàng trên liếp, có thể trồng kiểu nanh sấu hay chữ ngũ với khoảng cách 7 m.

Khi trồng nên lột bỏ vỏ bầu đất và cắt bớt một phần lá để giảm bớt bốc thoát hơi nước. Cần chuẩn bị hố trồng 1 – 2 tháng trước với đất trộn phân chuồng và tro trấu. Sau khi trồng cần nén đất và tưới đẫm để giảm các lỗ hổng lớn trong đất. Cây con trồng xong cần được che mát để ít bị mất nước. Mùa trồng cây con tốt nhất là đâu mùa mưa. Cây con trồng từ nhánh chiết thường được trồng nghiêng để cho nhiều tược và mau có trái.

Trong các năm đầu, cây còn nhỏ, có thể trồng xen các cây họ đậu để phủ đất, giảm cỏ dại và giúp đất thêm màu mỡ. Cũng có thể xen chuối, đu đủ, khóm, mãng cầu… cần loại bỏ các cây xen khi Sa-pô-chê gần giao tán. <xem them>

Tưới và tiêu nước

Trong 3 năm đầu, cây con cần được cung cấp nước đầy đủ nhất là trong mùa khô. Thường phải tưới khoảng 2 ngày/lần, tối thiểu cũng 2 lần/tuân. Số lần tưới có thể giảm dần theo mức độ trưởng thành của cây, nhưng tối thiểu cũng phải 1 – 2 lần trong mùa khô. Các vùng đất cao ở miền Đông hoặc vùng triền núi ở An Giang khó cung cấp nước trong mùa khô có thể đặt cây sâu 0,4 – 0,5 m so mặt đất để rễ ăn sâu, dễ tìm nước.Trong mùa mưa, cần chú ý thoát nước vì ngập nước dễ làm giảm năng suất và phẩm chất trái.

Bón phân

Nhiều nông dân ít quan tâm bón phân cho Sa-pô-chê, do đó cây cho ít trái, trái nhỏ làm năng suất thấp.Các kết quả điều tra về kỹ thuật canh tác Sa-pô-chê tại đồng bằng sông Cửu Long của Đại học Cần Thơ cho thấy để đạt năng suất cao (20 – 40 t/ha), ngoài yếu tố mật độ, có thể bón phân cho Sa-pô-chê như sau:

Trong thời kỳ cây tơ đến khi bắt đầu cho trái (năm thứ I đến năm thứ III): Tăng dần lượng phân mỗi năm từ 50-150 g Urea + 2-3 kg GREENFIELD 555 và 30-100 g KCl mỗi cây/năm. Lượng phân này được chia 3 – 5 lần bón cách nhau 2 – 4 tháng.

Trong thời kỳ cây trưởng thành: Lượng phân bón gia tăng đến khi cây được 10 tuổi và sau đó ổn định hằng năm. Lượng phân bón từ 0,5 – 2,0 kg Urea + 3-4 kg GREENFIELD 555 và 0,3 – 0,5 kg KCl cho mỗi gốc/năm (hoặc 1,5 – 4,5 kg phân 16-16-8 mỗi cây/năm). Lượng phân này được chia 2 – 4 lần bón vào các tháng 2-5-7-10 dl.)

Phân được bón bằng cách đào từng lỗ nhỏ hoặc đào thành rãnh 1/2 vòng hoặc từng lỗ nhỏ quanh tán lá, rải phân và lấp đất lại. Lần bón sau sẽ bón ở ½ vòng quanh tán còn lại. Riêng cây con có thể hòa nước để tưới (nồng độ 0,5%).<xem them>

Cắt tỉa

Cây Sa-pô-chê con nhỏ cho tán dày và đều nên không cần cắt tỉa nhiều, chỉ cần cắt bỏ các nhánh thấp xòa trên mặt đất và cắt bỏ ngọn cành tược (mọc thẳng đứng) là đủ. Đối với cây lớn chỉ cần xén bỏ những cành yếu ớt hoặc bị sâu bệnh phá hại. Khi cây quá già, cho trái nhỏ có thể tỉa, cưa bỏ các nhánh già, xấu để cây cho nhiều nhánh mới, khỏe và cho trái to. Tỉa nhánh thường được tiến hành sau khi thu hoạch, vào cuối mùa khô (4 – 5 dl). <xem them>

Tình hình sâu bệnh hại và biện pháp phòng trừ

Sâu đục bông(Fustalodes anthiuora, Clarke; Lepidoptera).

Thành trùng là bướm nâu nhỏ, cánh căng ngang 1,2 cm. Bướm đẻ trứng vào đêm trên hoa sắp nở. Sâu non nở ra ăn cánh hoa và cắn phá bầu noãn làm giảm số trái thụ và giảm năng suất. Sâu màu nâu đỏ, dài 0,6 cm, nhộng màu nâu sẫm. Vòng đời gồm:

Trứng (2 – 5 ngày) – Sâu (11 ngày) – Nhộng (5 ngày) và bướm. Sâu có thể bị diệt bằng một số loài thiên địch. Có thể xịt các loại thuốc thông dụng Tiper 25EC, SauAba 3.6EC, Newgreen 2.0EC, Nongiaphat 500EC…xịt vào trước khi hoa nở. <xem them>

Sâu đục trái(Alophiasp., Pyralidae, Lepidoptera):

Sâu bắt đầu đục phá lúc trái đạt 1 cm đến sắp thu hoạch. Từ trái bị đục, sâu có thể di chuyển sang các trái lân cận trên cùng nhánh để phá hại. Đối tượng rất quan trọng trên Sa-pô-chê vì có thể làm thất thu 30% năng suất và làm 60% số trái không có giá trị thương phẩm.

Thành trùng là bướm nâu, sải cánh 2,5 cm. Sâu màu hồng, thân có nhiều chấm đen, dài tối đa 3 cm, hóa nhộng (màu nâu sẫm) bên trong trái. Thường gây hại từ tháng 12 – 3 dl tại ĐBSCL.

Phòng trị bằng cách hái bỏ và thiêu hủy tất cả trái bị sâu mùa trước còn sót lại để không lây lan mùa sau. Xịt các loại thuốc lưu dẫn như Tizonon 50EC cách 2 tuần từ khi đường kính trái được 1 cm đến 2 tuần trước khi hái. Cũng có thể nuôi kiến hôi để diệt sâu (nhưng cần đề phòng vì kiến hôi thường nuôi rệp sáp để hút mật). <xem them>

Ruồi đục trái(Dacus dorsalisHendel)

Tấn công trái chín. Ruồi có kích thước gấp 2 ruồi nhà (dài 1 cm), màu nâu nhạt, có nhiều đốm vàng cam ở đầu và lưng, cánh trong suốt và có viền nâu ở mặt ngoài. Ruồi cái đẻ trứng ở bề mặt trái, giòi nở ra đục vào trong tạo thành chấm đen có quầng trên vỏ trái. Dòi đục phá bên trong làm trái thối, sau đó nó chui ra, rơi xuống đất và hóa nhộng trong vỏ kén màu nâu sẫm. Ruồi cũng tấn công cam, quýt, ổi, táo, dầu, chuối, vú sữa, chôm chôm, xoài, đu đủ và gây thiệt hại đáng kể.

Phòng trị bằng cách thu hoạch trái khi vừa chín. Dùng bã mồi (khóm, nước tương, dấm đường, thân và lá cây é tía đập dập) hay chất dẫn dụ (Methyl eugenol) trộn thuốc để diệt ruồi. Xông hơi kho vựa tồn trữ với Methyl bromide để trị dòi. <xem them>

Bọ đục cành(Niphonoclea albataNewm; Coleoptera)

Thành trùng là bọ cánh cứng màu nâu, có đốm xám, dài 2 cm cắn phá vỏ thân và đẻ trứng từ nơi gần ngọn cành (cách ngọn 40 cm) trở xuống thân. ấu trùng (sùng) màu trắng, không chân, dài 1,8 cm, đục phá và hóa nhộng bên trong. Sùng cũng gây hại trên xoài, ổi, dâu, chôm chôm và hoa hồng. Sùng thường phá hại nặng vào đầu mùa khô, hiện diện trên đa số vườn Sa-pô-chê ở ĐBSCL.

Hiện nay chưa có thuốc trừ nên phun phòng là chủ yếu. Nên phun phòng bằng Tizonon 50EC xung quanh gốc.

Nhóm chích hút:Gồm có:

Rệp dính (Coccus viridis) và rầy mềm (Aphis sp.): Tấn công mặt dưới lá non để chích hút nhựa, tiết ra chất đường gây nấm bồ hóng làm giảm quang hợp của lá. Loài rệp dính cũng gây hại trên cam quýt, ổi và vú sữa. Dùng các loại thuốc Tipho-Siêu 400EC, Nôngia-hy 155SL, Hosthathion, Bassa, Bi – 58, Dimecron… để trị. Tỉa bỏ và tiêu hủy các nhánh bị thiệt hại nặng.

Rệp sáp (Ferrisia virgata): Tấn công lá và trái làm lá rụng, trái nhỏ và giảm phẩm chất. Rệp dài 0,3 cm, mình bao phủ bởi lớp sáp trắng, đuôi có 2 ống sáp dài. Con đực trưởng thành có cánh, thường nhỏ và ít thấy. Cũng gây hại trên mãng cầu ta (na), bơ, chuối, ổi và đu đủ. Phòng trị bằng các loại thuốc Tipho-Siêu 400EC, Nôngia-hy 155SL,….

Bệnh hại sa-pô-chê

Bệnh đốm rong (nấm Cephaleume canescens). Tấn công thân và nhánh. Nấm bệnh tạo thành các đốm vàng hay xám xanh, loang lổ trên thân và nhánh lớn. Bệnh chỉ làm cây mất sức, nhưng có thể tạo điều kiện cho các loại bệnh khác tấn công. Phòng trị bằng cách xịt Nôngiabao 310EC, Awin 100SC, Tipozeb 80WP, Tinomyl 50WP, hoặc các loại thuốc gốc đồng (hỗn hợp Bordeaux, Oxyd chlorure đồng, Copper Zinc…). Có thể dùng vôi quét tường phết lên gốc thân để ngừa.

Bệnh đốm lá (nấm Phaeophleospora indica). Nấm bệnh tấn công lá và trái. Trị bằng cách phun Nôngiabao 310EC , Tipozeb 80WP, Tinomyl 50WP,… <xem them>

Tài liệu tham khảo

Báo Dân Trí (2020), Nhờ cây giống này, lão nông Thái Bình lãi gần 1 tỷ đồng/năm, thoát cảnh sạt nghiệp. Truy cập ngày 06/05/2025, từ https://dantri.com.vn/kinh-doanh/nho-cay-giong-nay-lao-nong-thai-binh-lai-gan-1-ty-dongnam-thoat-canh-sat-nghiep-20201223100837803.htm

Cổng thông tin điện tử thị xã Tân Châu (2022), Tân Thạnh: Hồng Xiêm – Mexico mang lại giá trị kinh tế cao cho nông dân. Truy cập ngày 06/05/2025, từ https://tanchau.angiang.gov.vn/wps/portal/Home

Dân Việt – Sát cánh cùng nông dân Việt (2020), Tiền Giang: Hồng xiêm tăng giá kỷ lục, 1ha thu nhập 300 triệu, nhà vườn trồng thêm 2.500ha. Truy cập ngày 06/05/2025, từ https://danviet.vn/tien-giang-hong-xiem-tang-gia-ky-luc-1ha-thu-nhap-300-trieu-nha-vuon-trong-them-2500ha-2020111620382727-d819192.html