Thay đổi tư duy để xây dựng lại nền nông nghiệp (P1)

Bài 1: Phát triển dựa trên lợi thế so sánh của từng vùng sinh thái tự nhiên và nhân văn

Câu chuyện hiểu nhầm khi tỉnh Long An không đắp đập giúp Tiền Giang ngăn mặn những ngày vừa qua khiến nhiều người băn khoăn về vai trò điều phối thủy lợi trong nông nghiệp nước nhà. Rộng hơn, đây là vấn đề xây dựng chiến lược sản phẩm và quy hoạch xay dung kết cấu hạ tầng theo vùng mà cho đến nay, Việt Nam vẫn chưa làm được.

PV báo NTNN có cuộc trò chuyện với PGS-TS.Vũ Trọng Khải, Nguyên Hiệu trưởng Trường Cán bộ quản lý nông nghiệp và phát triển nông thôn II tại TP.HCM để hiểu rõ hơn về những  van nan nay sinh và hướng giải quyết bài toán này.

Qua câu chuyện giữa hai tỉnh Long An và Tiền Giang, ông có nhận xét gì về tính liên kết giữa các tỉnh thưa ông?

Trong suốt thời gian dài vừa qua, công cuộc đổi mới toàn diện kinh tế xã hội Việt Nam đạt được nhiều thành tựu to lớn, không ai có thể phủ định được. Nhưng những thành tựu đó vẫn không tương xứng với tiềm năng của đất nước, voi nhung co hoi , điều kiện tự nhiên, vốn đầu tư và lao động cần cù của toàn dân tộc.

Trước hết là về tư duy kinh tế. Trong thời gian dài chúng ta lấy đơn vị hành chính cấp tỉnh làm đơn vị phát triển kinh tế. Mỗi tỉnh đều đề ra các chỉ tiêu tăng trưởng GDP và đổi mới cơ cấu kinh tế theo hướng gia tăng tỷ trọng sản xuất công nghiệp và dịch vụ, giảm dần tỷ trọng giá trị sản phẩm nông nghiệp. Vì vậy, hiện nay chúng ta có 63 đơn vị hành chính cap tinh va thanh pho truc thuoc TW, đồng thời cung là 63 đơn vị kinh tế, cộng với kinh tế TW thành ra 64 đơn vị kinh tế của đất nước, phát triển theo kiểu mạnh ai nấy làm.Do  do ,hien nay tinh,thanh pho nao cung co  khu cong nghiệp,san gofl, co it nhat 1 truong Dai hoc,tinh nao  cung muon co san bay ,ben cang,…cua rieng minh,mac du tren dia ban tinh cung da co nhung truong dai hoc,san bay ,ben cang,khu cong nghiệp thuoc TW quan li

Tinh trang nay da gây ra các lãng phí hết sức lớn về nhân tài, vật lực và mất đi cơ hội phát triển. Hiện nay rất nhiều tỉnh đã thấy vấn đề này và “ngồi lại” với nhau để bàn liên kết kinh tế vùng. Nhung do la cach lam theo  quy trình ngược. Bản thân việc xây dựng và thực thi chiến lược phát triển và xây dựng kết cấu hạ tầng theo vùng ở cấp quốc gia đã bao hàm nội dung liên kết trong nội vùng giữa các tỉnh có điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội tương tự nhau, một cách tự giác, có ý thức ngay từ đầu.de bao dam hai hoa loi ich quốc gia va loi ich cua moi dia phuong trong tung vung kinh te

Để khắc phục nhược điểm trên, chúng ta phải xây dựng chiến lược phat trien kinh tế xã hội nói chung và kinh tế nông nghiệp nói riêng , quy hoạch xây dựng kết cấu hạ tầng theo vùng kinh tế sinh thái cấp quốc gia và các tiểu vùng trong từng vùng.

Trên phạm vi quốc gia  ,người ta phải chia lãnh thổ đất nước ra nhiều vùng kinh tế sinh thái khác nhau, trên cơ sở các tiêu chí về tự nhiên, kinh tế, xã hội- nhân văn. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với nông nghiệp ,mot  ngành phụ thuộc rat lon va trực tiếp vào điều kiện tự nhiên, sinh thái và nhân văn cua moi vung va tieu vung

Để thực hiện nhận thức trên, ngành nông nghiệp phải làm gì thưa ông?

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngay cang sau rong và  biến đổi khí hậu khó lường, ngành nông nghiệp phải chủ động xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm nông nghiệp và quy hoạch xay dung kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển nông nghiệp theo vùng lãnh thổ sinh thái ở tầm quốc gia.

Chiến lược và quy hoạch này vua phải phù hợp với chiến lược và quy hoạch phát triển kinh tế, xã hội nói chung, vừa phai phù hợp với lợi thế so sánh của từng vùng, voi nhu cau cua thi truong trong va ngoai nuoc. Phải coi việc làm này là nội dung cơ bản của sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững mà chúng ta thường gọi là xây dựng nông thôn mới.

Ông có thể gợi ý về chiến lược sản phẩm của một vài vùng nông nghiệp sinh thái thưa ông?

Đặc điểm nổi bật của nền nông nghiệp Việt Nam khác với một số nước trên thế giới là bình quân ruộng đất đầu người rất thấp. Do vậy, chỉ tiêu hiệu quả kinh tế quan trọng nhất không phải là doanh số va thu nhậprong trên một đồng vốn đầu tư mà là  doanh số va thu nhập rong trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp.

Vì vậy, ở Đồng bằng Sông Hồng, quy mô đất canh tác của mỗi hộ chừng 3.000 m vuông, nếu trồng lúa  sẽ không  nuoi sống duoc 1 nong ho co binh quan 5 nhan khau. Nhưng nếu nơi đây tổ chức sản xuất rau,cu,quả theo chuỗi giá trị ngành hàng như nói ở trên để xuất khẩu cho vùng Đông Bắc Á, nhu Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc ,vung vien dong cua lien bang Nga, thì diện tích đó có thể nuôi được một nong, hộ với 5 nhân khẩu.

Ở vùng núi Đông Bắc và Tây Bắc, do có khí hậu khắc nghiệt nên đã sinh ra những cây làm thuốc rất quý hiếm và được người dân bản địa sử dụng thành các bài thuốc gia truyền, có giá trị phòng và chữa bệnh cao. Nếu chúng ta đầu tư nghie cuu va  ứng dụng công nghệ cao (R/D) tu khau khoanh nuoi ,bao ve ,trong trot ,che bien ,bao quan, thuong mai, thì vùng này có thể cung ứng cho thi truong trong va ngoai nuoc  những dược phẩm, thực phẩm chức năng có giá trị gia tăng cao, lam giau cho dat nuoc va dan cu ban dia

Vùng Tây Nam Bộ với lợi thế về sản xuất lúa gạo, cây ăn trái và nuôi trồng thủy sản. Nhưng cần tinh den việc  chi trong lua o nhung diện tích dat co loi the so sanh  cao ,để vua  đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, vua nang cao thu nhap cua nong dan trong lua ,neu co du thua thi moi xuất cang

Bởi vì ngành lúa gạo sử dụng một lượng nước rất lớn trong khi nguồn nước ngọt ngày càng quý hiếm. Đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và rừng Tây Nguyên bi huy hoai nghiem trong , nên viec gia tăng san xuất lúa gạo de xuất cang khong chi lam cho nong dân  ngheo them, mà còn phá hủy môi trường sinh thái của đất nước. Vì vậy, chỉ có thể làm giàu bằng nuôi trồng thủy sản và trồng cây ăn trái. Cho nên, viec xây dựng kết cấu hạ tầng, đặc biệt là he thong thủy lợi phải phục vụ cho cả trồng lúa, nuôi trồng thủy sản và trồng cây ăn trái trên phạm vi từng vùng và tiểu vùng.

Với Tây Nguyên, không thể coi cây cao su là cây rừng. Vì muốn giữ được nguồn nước, rừng nhiệt doi phải đa dạng các chủng loại cây, đa tầng, đa lớp. Rừng cao su không bao giờ giữ được nguồn nước. Mặt khác, việc phát triển nóng cà phê và hồ tiêu đến mức phải sử dụng nguồn nước ngầm, đồng thời phát triển quá nhiều các nhà máy thủy điện đã hủy hoại rừng Tây Nguyên. Không thể chấp nhận trên 1 con sông có 6-7 nhà máy thủy điện như hiện nay. Cho nên chúng ta phải nghĩ đến việc như một số nước đã làm là phá bỏ bớt một số nhà máy thủy điện, giảm bớt diện tích cao su, cà phê. Chi trong ca phe o nhung vung co du nuoc mat de tuoi ,khong su dung nuoc ngam nhu hien nay

Mặt khác, ở Tây Nguyên các sắc tộc thiểu số từ ngàn xưa đã coi rừng là Giàng. Chỉ có họ mới bảo vệ được rừng. Hãy để cho họ làm người chủ thực sự của những cánh rừng đại ngàn Tây Nguyên.

BOX: Mỗi vùng kinh tế sinh thái, nói chung và nông nghiệp, nói riêng, đều có những lợi thế so sánh riêng. Vì vậy, việc xây dựng chiến lược phat trien kinh tế– xã hội nói chung và sản phẩm nông nghiệp quốc gia, noi rieng và quy hoạch xay dung kết cấu hạ tầng theo vùng sinh thái làde phát huy lợi thế so sánh của mỗi vùng,  hạn chế những nhược điểm, bất lợi của nó ,nham phát triển một cách có hiệu quả và bền vững cả về kinh tế, xã hội và môi trường, đảm bảo hài hòa lợi ích của các địa phương, các nhóm dân cư trên quy mô vùng lãnh thổ và tầm quốc gia.

 Xin cám ơn ông!

Minh Trung