Giới thiệu về cây trôm

Giới thiệu về cây trôm

Cây trôm có tên khoa học là Sterculia Foetida L, là cây gỗ lớn, tuổi trưởng thành cao khảng 20-30 mét. Đường kính thân khoảng 60-70 cm. Gỗ mềm nhẹ, đặc biệt khi tổn thương thân cây thường ra nhiều mủ. Mủ cây trôm rất có giá trị trong thực phẩm và là nguồn nguyên liệu làm dược phẩm (mủ trôm được gọi là gôm). <xem thêm>

Nguồn gốc xuất xứ và phân bố

Cây trôm là cây mọc hoang rải rác trong các rừng nhiệt đới như Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Ninh Thuận và Bình Thuận là 2 tỉnh có cây trôm phát triển nhiều, tập trung và cho gôm tốt nhất (khô và trắng), vì đây là vùng có khí hậu khô hạn nhất trong cả nước. Nhưng hiện nay rừng Trôm đang bị phá hủy, nhất là việc khai thác gôm. Nhân dân khai thác triệt để những cây trôm hiện còn trên núi đá, khai thác không đúng kỹ thuật nên làm cho cây trôm chết dần, đang có nguy cơ tuyệt chủng.<xem thêm>

Giá trị dinh dưỡng và công dụng

1. Giá trị dinh dưỡng

Hạt Trôm có thành phần: nước 35,6%, protein 11,4%, chất béo 35,5%, chất vô cơ 2,4% (gồm calci, photpho, sắt, magie, kali, sulphur, đồng…), vitamin C 5mg/100g; có tác dụng nhuận tràng, lợi trung tiện, chữa ghẻ, thắp sáng, có thể ăn được và xay bột làm nhân bánh.

Nhựa Trôm là một hợp chất polysacchari e cao phân tử, khi thủy phân sẽ cho ra các đường D – galactose, L – rhamnose, acid D – galacturonic cùng một vài chất chuyển hóa acetylat và trimethylamin.

Nhựa Trôm chứa khoảng 37% uronic aci , nhiều khoáng tố như calcium và muối magnesium. Trong 100 g nhựa Trôm có chứa 101,06 mg Ca, Zn 0,29 mg, Na 5,27 mg, K 291,01 mg, Mg 43,01 mg, Fe 0,91 mg, gluci 64,06 g và một hàm lượng cao chất xơ hòa tan trong nước<xem thêm>

2. Công dụng

Gỗ dùng trong xây ựng, xẻ ván, đóng đồ mộc, dễ gia công chế biến.

Vỏ làm thuốc lợi tiểu và có chất nhầy làm săn a;

Lá làm thuốc kháng sinh, tiêu viêm, nhuận tràng.

Khi ngâm trong nước lạnh với tỉ lệ thấp (4% – 5%) nhựa Trôm sẽ trở thành dạng keo.

Nhựa Trôm khô, màu trắng, có nhiều tác ụng; vị ngọt tính mát, nhiều vi lượng, hàm lượng khoáng chất cao có tác dụng điều hòa đường huyết, ổn định huyết áp, mát gan, giải độc gan, mau lành vết thương, chống táo bón… Dùng để chế các loại nước giải khát, giải nhiệt cao cấp và một số loại mỹ phẩm trị nám, mụn và tàn nhang…<xem thêm>

Tiềm năng thị trường, tình hình sản xuất và tiêu thụ

Tiềm năng thị trường

Ông Nguyễn Thành (thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước) một trong những hộ trồng trôm đạt hiệu quả cao trên đất rẫy khô hạn ở xã Phước Nam, huyện Thuận Nam cho biết, đây là cây bản địa mọc trên núi đá rất nhiều.

Trên diện tích 2,5 ha, ông Thành trồng 6.000 cây trôm. Chi phí từ khi trồng đến lúc cho thu hoạch khoảng 10 triệu đồng/ha (sau 5 năm trồng, cây trôm bắt đầu cho thu hoạch mủ). Quy trình lấy mủ quay vòng từ 2-3 ngày/cây, thời gian hết mủ từ 10-15 ngày.

Mỗi cây trôm cho khoảng 3 – 4 lạng mủ thô/đợt khai thác. Năm ngoái, vườn trôm nhà ông Thành cho thu hoạch khoảng 1,8 tấn mủ/đợt. Giá bán mủ thô tại vườn 32.000 đồng/kg và vườn trôm cho doanh thu khoảng 60 triệu đồng. Sau khi trừ chi phí đầu tư phân bón, tưới nước, công cạo mủ, gia đình ông còn lãi khoảng 56 triệu đồng/đợt thu hoạch. Bình quân mỗi năm thu hoạch 2 đợt mủ, có năm thu hoạch 3 đợt, tùy cách chăm sóc.<xem thêm>

Tình hình sản xuất và tiêu thụ cây trôm ở Việt Nam

Diện tích rừng trồng Trôm hiện nay khoảng 2.600 ha phân bố chủ yếu tại vùng Nam Trung Bộ. Diện tích trồng Trôm trên hai tỉnh trên đã trên ngàn ha (Ninh Thuận 964,2 ha; Bình Thuận 389,0 ha) và hàng triệu cây phân tán được trồng trong các vườn hộ, ven đường, cây bóng mát.<xem thêm>

Cây Trôm phân bổ tự nhiên tại những tỉnh Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng và những tỉnh miền uyên hải Nam Miền trung: Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. Ở Ninh Thuận, Trôm phân bổ nhiều nơi, nhưng đặc biệt nhiều vùng rừng ven biển thuộc xã Phước Dinh, huyện Phước Dinh. Trôm cũng đã được canh tác ở nhiều thành phố lớn như Hà Nội, tp hồ chí minh, Buôn Ma Thuật để làm cây cảnh và cây bóng mát trong những công viên, đường phố.<xem thêm>

Đặc điểm sinh học và kỹ thuật trồng cây trôm

Đặc điểm sinh trưởng và phát triển chung

1. Đặc điểm thực vật học

Cây gỗ trung bình đến lớn, cây rụng lá hàng năm. Thân hình trụ, gốc có múi, cao 15 – 30m, đường kính tới 50 – 80cm, vỏ màu xám nhẹ đến nâu đậm, nứt nhẹ. Phân cành cao, mập, thô, gãy khúc, có nhiều sẹo lá hình tim, tán rộng, dày. <xem thêm>

Lá cây Trôm

Lá kép chân vịt, mọc so le, có cuống lá ngắn, ày 1cm. Lá chét 5 – 9 lá, hình mác, ài 30cm, màu xanh lục đậm, bóng nhẵn, có nơi rụng vào mùa khô, gân bên xếp song song nổi rõ cả 2 mặt. Cuống chung ài 10 – 20cm, mảnh. Lá kèm ễ rụng. <xem thêm>

Hoa cây Trôm

Cụm hoa dạng chuỳ, mọc ở ngọn, thường xuất hiện cùng lá non, gồm những chùm hẹp, nhẵn, ài 15 – 20 cm. Hoa tạp tính, có mùi hơi hôi, đài hình ống, lá đài màu đỏ mặt trong, có ít lông mép. Không có cánh hoa. Hoa đực có cuống, bộ nhị mở thành ạng chén ở đầu, bao phấn 15 – 20. Hoa cái có bầu hình cầu hợp bởi 5 lá noãn, mỗi lá noãn có 8 – 15 noãn. Hoa nở tháng 2 – 3, quả chín tháng 10 – 12. <xem thêm>

Quả cây Trôm

Quả gồm 1 – 5 ngăn, hình trứng, ài đến 10cm, đầu hơi nhọn. Vách quả ày, cứng hoá gỗ, màu đỏ sau chuyển qua đỏ đến đen. Hạt nhiều, 10 – 15 hạt/ quả, thuôn dài 1,8 – 2cm, màu đen bóng. <xem thêm>

2. Đặt điểm sinh thái

Điều kiện về đất

    Cây trôm sinh trưởng tốt trên các loại đất có thành phần cơ giới nhẹ, ẩm, thoát nước tốt. Các loại đất có thành phần cơ giới nặng, thoát nước kém hay đất bí chặt, đất có độ đá lẫn hơn 40% ít thích hợp cho việc trồng trôm.

Điều kiện về khí hậu

    – Sinh trưởng tốt trong điều kiện nhiệt độ trung bình năm từ 24^oC – 30^oC. Ở nơi có nhiệt độ trung bình từ 20^oC, trôm sinh trưởng quanh năm.

    – Lượng mưa trung bình năm từ 600mm trở lên.

    – Độ ẩm không khí: 70%. <xem thêm>

Kỹ thuật trồng và chăm sóc

1. Kỹ thuật làm vườn ươm
2. Thời vụ gieo hạt

    Để xác định thời vụ gieo hạt cần căn cứ thời vụ trồng rừng, tuổi cây con xuất vườn để xác định. Thời điểm xử lý và gieo hạt từ tháng 3 đến tháng 4, chú ý tùy theo số lượng lao động mà xử lý lượng hạt từng đợt cho phù hợp.

1. Tạo bầu ươm cây

Vỏ bầu: Vỏ bầu ươm cây bằng polyethylen. Kích thước khoảng 13 x 18cm. Phía đáy có đục 8 –10 lỗ tròn, đường kính lỗ 6mm. <xem thêm>

Hỗn hợp ruột bầu:

Hỗn hợp ruột bầu có thành phần cơ giới đất thịt nhẹ, phân chuồng phải được ủ cho hoai mục, được đập nhỏ và sàng qua sàng có độ rộng mắt lưới 1cm trước khi cho vào bầu đất.

Thành phần hỗn hợp ruột bầu như sau:

Đất thịt trung bình: 50%

Cát: 40%

Phân hỗn hợp: 10% (trong đó 90% phân chuồng hoai + 5% phân lân + 5% kali).

1. Luống xếp bầu

Làm luống chìm hay luống nổi căn cứ mức độ thoát nước của vườn ươm. Quy cách: dài 10-15 mét, rộng 1 mét, rãnh luống rộng 0,4 mét. Đất vườn phải được xử lý và cuốc xới giũ cỏ 2 lần trước khi làm luống.

1. Mật độ xếp bầu

    Xếp bầu đất thẳng hàng sát vào nhau. Sau khi xếp bầu phải tiến hành chèn đất, bầu chèn xong mặt bầu phải bằng phẳng.

1. Gieo hạt – dặm hạt

Xử lý hạt:

Hạt đem ngâm nước ấm hai sôi, ba lạnh trong 12 giờ, ngâm tiếp hạt trong nước lạnh 12 giờ. Sau đó vớt ra để ráo nước và cho vào bao tải ủ. Trong thời gian ủ mỗi ngày rửa chua một lần. Sau 3 ngày ủ, hạt bắt đầu nứt nanh. Chọn hạt nứt nanh đem gieo vào bầu đã chuẩn bị sẵn. Chỉ chọn hạt nứt nanh tối đa là 4 ngày kể từ ngày hạt đầu tiên nẩy mầm. Cũng có thể dùng hạt đã xử lý gieo trực tiếp vào bầu đất đã chuẩn bị sẵn.

Chuẩn bị bầu cấy cây:

    Bầu đất sau khi được xếp và chèn, trước khi cấy 4-5 giờ phải tưới nước cho ướt đều. Cấy vào buổi sáng và buổi chiều, nếu trời mát có thể cấy cả ngày.

Gieo hạt:

            Hạt nứt nanh hay hạt đã qua xử lý đem gieo vào bầu. Khi gieo chú ý cắm nghiêng hạt 45^o đầu nhọn hạt xuống dưới, độ sâu gieo hạt khoảng 1 cm. Gieo xong tủ rơm rạ lượng 1kg/m² mặt bầu. Sau 3-4 ngày gieo hạt thì dỡ bỏ rơm rạ che tủ (đối với hạt nứt nanh), 6-7 ngày (đối với hạt qua xử lý), kiểm tra thấy bầu nào không có cây dùng hạt đã ủ nứt nanh dặm lại ngay.

Rơm rạ che tủ phải xử lý qua nước vôi trong để tránh sâu bệnh hại. <xem thêm>

1. Chăm sóc cây con:

Tưới nuớc cho cây con

Trong thời gian 10 ngày đầu (tính từ khi gieo hạt, cấy cây) ngày tưới 02 lần mỗi lần 10 lít/m² nếu là vườn đất cát pha và 7 lít/m² nếu là đất thịt nhẹ. Thời gian 20 ngày còn lại của tháng thứ nhất ngày tưới 01 lần và lượng nước tưới là 12 lít/m². Sau thời gian trên, ngày tưới một lần lượng nước trung bình mỗi lần tưới là 8 lít/m².

    Trong vòng 15-20 ngày trước khi trồng nên giảm lượng nước tưới để cây mau thành thục.

Làm cỏ

Tháng thứ nhất làm cỏ phá váng 2 lần.

Tháng thứ 2 làm cỏ phá váng 1 lần.

Tháng thứ 3 cây phủ kín mặt luống không cần làm cỏ.

Đảo bầu và phân loại cây

Tháng thứ 3 tiến hành đảo bầu đồng thời phân loại cây.

Loại bỏ các cây không đủ tiêu chuẩn xuất vườn.

Nếu thấy cây chậm phát triển phải tiến hành bón thúc cục bộ hoặc toàn diện, tùy theo mức độ có thể bón thúc thêm phân vô cơ. Hoặc hòa tan phân trong nước để tưới, tưới vào buổi chiều mát, sau khi tưới phân nên tưới lại nước với lượng 8 lít/m² để rửa phân còn bám lại trên thân lá, chú ý chỉ bón thúc phân vô cơ từ tháng thứ 2 đến tháng thứ 3. <xem thêm>

1. Phòng trừ sâu bệnh

Cây trôm ít bị sâu bệnh , nếu phát hiện thấy sâu hại dùng các lọai thuốc trừ sâu thông thường phun trừ. Phun  01 bình 8 lít cho 100m² mặt  luống với nồng độ theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Phun làm 3 lần , cách nhau 5 – 7ngày/lần.

1. Tiêu chuẩn cây con xuất vuờn

Tuổi cây: 4 – 5 tháng

Cao cây : 35 – 50cm. Đường kính cổ rể  1,0 – 1,3 cm.

Cây sinh trưởng và phát triển cân đối, không cụt ngọn, không sâu bệnh.

Cây con trước khi xuất vườn phải được nghiệm thu theo tiêu chuẩn qui định. <xem thêm>

2. Kỹ thuật trồng rừng trôm
3. Chuẩn bị đất trồng

Chọn đất trồng rừng

Đất trồng rừng trôm phải có thành phần cơ giới nhẹ, thoát nước tốt, tầng đất dày hơn 40cm, tỉ lệ đá lẫn thấp hơn 40%. Không trồng trôm vào nơi kém thoát nước, úng ngập.

Làm đất

Sau khi phát dọn xong tiến hành đào hố theo qui cách 40 x 40 x 40 cm. Khi đào hố phải cho lớp đất mặt qua một bên, đất phía dưới qua một bên. Nơi có điều kiện nên bón lót khoảng 1 – 5kg phân chuồng và 0, 05 – 0,1kg phân NPK 16.16.8 cho mỗi hố và trộn đều với lớp đất mặt trước khi trồng. Công tác đào hố phải hoàn thành trước khi trồng 10 –15 ngày để có điều kiện thời gian kiểm tra qui cách hố và khoảng cách trồng.

1. Mật độ trồng

Tùy điều kiện đất đai tốt hay xấu, mật độ trồng rừng trôm biến động từ 500- 800 cây/ha.

Hàng cách hàng 4m, cây cách cây 3m. Mật độ 800 cây/ha.

Hàng cách hàng 5m, cây cách cây 4m. Mật độ 500 cây/ha.

1. Thời vụ trồng

    Trồng vào đầu vụ mưa hàng năm của khu vực trồng rừng trôm.

d.Phương thức trồng rừng trôm

    Cây trôm được bố trí trồng thuần hoặc trồng hỗn giao với các cây trồng khác như điều, mãng cầu … <xem thêm>

1. Vô bầu và vận chuyển cây con

Khi bứng cây con cần nhẹ nhàng, không được làm vở bầu đất.

Khi vận chuyển cây con phải nhẹ nhàng, không làm vở bầu đất, Cây con không được gãy ngọn, dập nát. Trồng đến đâu vận chuyển đến đó, không được chuyển ra hiện trường trước trồng quá 3 ngày.

f.Trồng cây

Mỗi lỗ sâu 20 – 25cm tại tâm lỗ, cắt đáy bầu và cây trồng phải đặt ngay ngắn giữa hố, sau đó dùng dao lam rạch một đường thẳng từ trên miệng xuống đáy túi bầu, từ từ lột bỏ vỏ bầu (tránh làm vỡ bầu). Dùng tay hoặc cuốc lấp đất lại và giẫm nhẹ xung quanh gốc.

1. Trồng dặm

Sau khi trồng từ 7 – 10 ngày tiến hành trồng dặm những cây chết bằng cây con cùng tuổi để đảm bảo mật độ cho rừng trồng. <xem thêm>

3. Chăm sóc, bảo vệ và thu hoạch
4. Chăm sóc

            Chăm sóc sau khi trồng (năm 1):

            Rừng trồng phải được chăm sóc cẩn thận, tiến hành chăm sóc 2-3 lần.

Nội dung chăm sóc là dãy cỏ xung quanh gốc cây với bán kính là 0,5m. Xới đất sâu 5 cm và vun gốc cao 10m, trồng dặm và sửa cây đổ ngã.

Bón bổ sung 0,05 – 0,1 kg/gốc phân NPK 16.16.8.

Tủ cỏ xung quanh gốc để giữ ẩm vào cuối mùa mưa. <xem thêm>

Chăm sóc năm thứ 2 :

Tiến hành 2 đợt: đầu vụ mưa và cuối vụ mưa

• Đợt 1: vào đầu mùa mưa, khi đất đủ độ ẩm, tiến hành:

Làm cỏ; xung quanh gốc hoặc theo hàng theo chiều rộng tán cây.

Trồng dặm các cây đã chết. Dặm cây có cùng độ tuổi.

Bón phân với lượng 0,1 kg NPK 16.16.8/ gốc.

• Đợt 2: vào lúc cuối mùa mưa

Làm cỏ, bón phân với lượng 0,1 kg NPK 16.16.8/ gốc.

Tiến hành xới xáo, tủ gốc giữ ẩm cho cây.

Chăm sóc năm thứ 3 :

Kỹ thuật chăm sóc như năm thứ 2, tăng cường lượng phân theo tuổi cây. Chú ý làm đường băng chống cháy vào cuối mùa mưa. <xem thêm>

2. Bảo vệ

    Rừng trồng phải được người bảo vệ, chống sự phá hại của người và gia súc cũng như việc đốt lửa vô ý thức của trẻ chăn bò gây cháy rừng.

3. Khai thác gôm

Cây trôm trên 5 năm, cao 4 – 5m, đường kính bình quân trên 30cm, có thể khai thác gôm. Cây trôm càng lâu năm cho gôm càng nhiều. Gôm khai thác quanh năm, nhưng tháng 3-4 cây trôm rụng lá nên ngừng khai thác.

Trên thân cây trôm mở lỗ cách gốc 50cm đến nơi cây phân cành. Kích thước lỗ dài 2cm, rộng 2cm, sâu vừa hết lớp vỏ. Theo chiều thẳng đứng, lỗ cách lỗ 30cm. Theo chu vi lỗ cách lỗ 20cm, sát lỗ chéo nhau, thu hồi gôm từ các lỗ chảy ra. <xem thêm>

Các giống cây trôm

Rừng Việt Nam hiện có 4 loài trôm: trôm hôi, trôm hoa nhỏ, trôm Nam Bộ và trôm đỏ. Trong đó, trôm hôi có giá trị kinh tế cao: vừa là cây thuốc và cũng là cây thực phẩm. <xem thêm>

Tình hình sâu bệnh hại và biện pháp phòng trừ

Cây trôm ít bị sâu bệnh , nếu phát hiện thấy sâu hại dùng các lọai thuốc trừ sâu thông thường phun trừ. Phun  01 bình 8 lít cho 100m² mặt  luống với nồng độ theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Phun làm 3 lần , cách nhau 5 – 7ngày/lần.<xem thêm>

Tài liệu tham khảo

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Thuận – Trung tâm Khuyến Nông, Kỹ thuật trồng cây trôm. Truy cập ngày 03/03/2025, từ https://khuyennong.binhthuan.gov.vn/News/quytrinhkt/lamnghiep/2009/12/108.aspx

Báo ảnh Dân tộc và Miền núi, Hiệu quả kép từ mô hình trồng cây trôm ở Ninh Thuận. Truy cập ngày 03/03/2025, từ https://dantocmiennui.vn/hieu-qua-kep-tu-mo-hinh-trong-cay-trom-o-ninh-thuan-post292404.html

Cẩm nang cây trồng, Cây Trôm. Truy cập ngày 03/03/2025, từ https://camnangcaytrong.com/cay-trom-cd104.html