Giới thiệu về cây hành lá

Giới thiệu về cây hành lá

            Hành lá có tên khoa học là Allium fistulo-sum huộc họ Hành Alliaceae, tên gọi khác là hành ta, hành hoa, hành xanh, hành non là loại gia vị, không thể thiếu trong các bữa ăn hàng ngày. Mặc dù vốn đầu tư và công lao động cao hơn các loại rau gia vị khác, nhưng vẫn cho hiệu quả kinh tế cao. <xem thêm>

Nguồn gốc xuất xứ và phân bố

Hành được trồng ở khắp nơi trong nước ta, chủ yếu để làm gia vị, đồng thời dùng làm thuốc. Còn được trồng ở nhiều nước khác châu Á và châu Âu. Mùa chủ yếu là vào tháng 10-11 nhưng có thể có quanh năm. Dùng tươi hay khô đều được.<xem thêm>

Giá trị dinh dưỡng và công dụng

1. Giá trị dinh dưỡng

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Bộ Y tế, trong 100g hành lá chứa 1,8g chất đạm, 2,6g chất xơ, 0,2g chất béo và các loại vitamin A, vitamin C, vitamin K, folate, sắt, kẽm, magie… Tất cả đều là những chất dinh dưỡng cho trẻ sự phát triển toàn diện. <xem thêm>

2. Công dụng

            Kháng khuẩn và kháng viêm: Hành lá có khả năng kháng lại các loại vi khuẩn như E.coli, salmonella… bảo vệ cho hệ miễn dịch non yếu, tốt cho sức khỏe của trẻ. Bên cạnh đó, các hoạt chất có trong hành lá cũng ngăn ngừa phản ứng viêm, hạn chế nguy cơ mắc phải các căn bệnh thường gặp như ho, cảm lạnh, cảm cúm, sốt…

Tăng cường sức khỏe tim mạch: Vitamin K trong hành lá giúp giảm lượng cholesterol xấu, ngăn ngừa mảng bám gây nên xơ vữa động mạch, từ đó giảm nguy cơ mắc phải các bệnh về tim mạch. <xem thêm>

Tăng cường thị lực: Nhờ chứa vitamin A và nhiều chất chống oxy hóa nên hành lá giúp bảo vệ thị lực cho trẻ, duy trì độ ẩm của mắt, cho mắt sáng khỏe. Đồng thời hạn chế nguy cơ bị đục thủy tinh thể, thoái hóa điểm vàng, mù đêm…

Ổn định quá trình trao đổi chất: Hành lá chứa nhiều chất xơ và các hợp chất khác giúp quá trình trao đổi chất diễn ra hiệu quả. Giảm thiểu tình trạng đầy bụng, táo bón hay khó tiêu thường gặp ở trẻ.

Giúp xương chắc khỏe: Vitamin K và vitamin C là 2 thành phần quan trọng trong việc cải thiện mật độ xương, tăng cường hấp thụ canxi và tổng hợp collagen. Để từ đó xương của trẻ phát triển nhanh và chắc khỏe.<xem thêm>

Tiềm năng thị trường, tình hình sản xuất và tiêu thụ

Tiềm năng thị trường

Hành lá (còn gọi là hành hoa), được trồng tập trung ở một số địa phương: Phạm Kha (Thanh Miện), Hiến Thành (Kinh Môn), Thượng Vũ (Kim Thành), với tổng diện tích hành lá toàn tỉnh cả năm đạt trên 350 ha. Hành lá được trồng và cho thu hoạch 4- 5 lứa/năm. Năng suất trung bình 0,7-1,0 tấn/ sào (tương ứng 20 – 28 tấn/ha). Sản lượng hành lá ước đạt gần 7.000 tấn/năm.

Về giá bán, trung bình dao động từ 8.000 – 15.000 đồng/kg, có thời điểm 20.000 đồng/kg. Bình quân thu nhập từ hành lá ước đạt 6-8 triệu đồng/sào (tương ứng 170-220 triệu đồng/ha. Lãi thuần ước đạt 4-6 đồng/sào (tương ứng 110-165 triệu đồng/ha).<xem thêm>             

Tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam cho biết hành là sản phẩm lợi thế của rất nhiều tỉnh thành như Hải Dương, Sóc Trăng, Ninh Thuận, Quảng Ngãi… với tổng sản lượng hàng năm trên 200.000 tấn. Tháng Hai và tháng Ba là thời điểm các vựa hành bước vào giai đoạn thu hoạch, do đó nhu cầu tiêu thụ mặt hàng này tăng cao hơn bao giờ hết. <xem thêm>

Giá bán hành lá ở toàn tỉnh Hải Dương trung bình dao động từ 8.000-15.000 đồng/kg, có thời điểm 20.000 đồng/kg. Bình quân thu nhập từ hành lá ước đạt 6-8 triệu đồng/sào (tương ứng 170-220 triệu đồng/ha. Lãi thuần ước đạt 4-6 đồng/sào (tương ứng 110-165 triệu đồng/ha).

Tại tỉnh Nghệ An, địa phương này có sản lượng hành lá chiếm tới 90%, hiện tỉnh có diện tích chuyên canh trồng hành khoảng 300 ha, tương đương diện tích canh tác hàng năm xấp xỉ 1.000 ha/năm, với sản lượng đạt khoảng 15.000-20.000 tấn/năm. <xem thêm>

Tình hình sản xuất và tiêu thụ hành lá ở Việt Nam

Cục Trồng trọt (Bộ NNPTNT) cho biết, tổng diện tích sản xuất hành đạt khoảng 14.000 – 15.000 ha, tập trung tại các tỉnh (Sóc Trăng, Hải Dương, Ninh Thuận, Quảng Ngãi, ..). <xem thêm>

Tổng diện tích hành lá của toàn tỉnh Hải Dương cả năm đạt trên 350 ha. Hành lá được trồng và cho thu hoạch 4-5 lứa/năm. Sản lượng hành lá ước đạt gần 7.000 tấn/năm.

Ông Nguyễn Xuân Dinh, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An cho biết hiện nay sản phẩm hành hoa, hành lá được tiêu thụ chủ yếu là bán sản phẩm tươi theo thu hoạch, giá bán phụ thuộc nhu cầu của thị trường từng thời điểm song có sự biến động lớn, dao động từ 2.000-10.000 đồng/kg. Huyện Quỳnh Lưu đã liên kết làm theo hình thức hành lá sấy khô phục vụ một số nhà máy công ty song không được thường xuyên và khối lượng hạn chế.<xem thêm>

Tình hình sản xuất và tiêu thụ hành lá trên thế giới

Ở huyện Chương Khâu (Sơn Đông, Trung Quốc), diện tích đất để trồng hành lá đạt 2.000ha. Theo chính quyền địa phương, giá trị thương hiệu của hành lá Chương Khâu lên tới 667,43 triệu USD.

Da Wutong là một trong những giống hành đạt chất lượng tốt nhất ở đây. Trung bình mỗi cây cao khoảng 1,5-1,7 m, có cây “đột biến” hơn với chiều cao lên tới hơn 2m, trọng lượng đạt từ 0,5-1,5 kg. <xem thêm>

Đặc điểm sinh học và kỹ thuật trồng hành lá

Đặc điểm sinh trưởng và phát triển chung

1. Đặc điểm thực vật học

Thân cây dài 30-50cm.

Rễ của cây có đường kính khoảng 1,5cm

Hoa của cây có đường kính khoảng 3cm

Hành thân thảo, cây sống lâu năm, có mùi đặc biệt. Một cây có 5-6 lá, lá hình trụ rỗng, phía gốc lá phình to, trên đầu thuôn nhọn.

Hoa tự mọc trên ống hình trụ, rỗng, có dạng hình cầu. Gồm nhiều hoa có cuống ngắn;

Quả nang, tròn

Rể cây hành lá hình bóng đèn, ít phù, kéo dài, hơi bất đối xứng, phía dưới có chùm rể màu trắng, mọc khỏe trên đất tơi, xốp.

Lá cây có màu xanh đậm

Phần rễ có thể màu trắng hay màu tím tùy loại

Hoa của hành lá có màu trắng. <xem thêm>

2. Đặt điểm sinh thái

Tuỳ thuộc vào đặc tính sinh vật học mà cây hành có khả năng thích ứng nhiệt độ trong khoảng 12-30 độ C, tuy nhiên để sinh trưởng và phát triển tốt cây đồng hoá mạnh thì nhiệt độ thích hợp nhất là: 15-22 độ C.

Ánh sáng rất cần cho quá trình quang hợp của cây hành, yêu cầu thời gian chiếu sáng trong ngày từ 10-12 giờ, cường độ chiếu sáng trung bình. Nước và ẩm độ là yếu tố quan trọng đối với tất cả các loại rau màu không chỉ riêng cây hành, là loại tiêu hao nước nhiều nhưng hút nước yếu do đó nước và ẩm độ rất quan trọng vì nó tác động đến giai đoạn sinh trưởng, tỷ lệ nảy mầm, chất lượng, sâu bệnh hại và khả năng bảo quản…

Hành được gieo bằng hạt rồi đem cấy trồng nhiều lứa trong năm liên tục từ tháng 1-2 đến tháng 9-10 mùa thu hành ra hoa, thường sau khi thu hoạch hạt được phơi khô cất giử đem trồng vụ tới.<xem thêm>

Các giống hành lá hiện nay

Sử dụng giống địa phương, có hai loại: gốc thân trắng và gốc thân đỏ, có đặc điểm sinh trưởng tương đương nhau, thời gian sinh trưởng 42-50 ngày.

Hành hương: lá nhỏ, bụi nhỏ, có mùi thơm, năng suất 1 tấn/1.000m², dễ nhiễm bệnh vàng lá.

Hành trâu: lá to, bụi lớn, năng suất 1-1,5 tấn/1.000m², thị trường rất ưa chuộng.

Hành đá: lá, bụi thuộc dạng trung gian, năng suất 1-1,5 tấn/1.000m², trồng phổ biến, thị trường rất ưa chuộng, thích hợp trồng dày.<xem thêm>

Giống hành lá thân tím (thân đỏ)

Kỹ thuật trồng và chăm sóc

1. Thời vụ trồng cây hành lá

Hành lá có thể được trồng quanh năm, tuy nhiên năng suất mùa nắng cao hơn mùa mưa. Thời gian sinh trưởng 45-50 ngày. Trồng hành trong mùa nắng cần chú ý sâu xanh da láng, trong mùa mưa cần chú ý bệnh khô đầu lá. <xem thêm>

2. Chuẩn bị đất trồng hành lá

Yêu cầu: đất nhiều mùn, thoát nước, ít chua, pH thích hợp từ 6-6,5, nếu pH thấp hơn 5 cần bón thêm vôi và tro bếp.

Đất trồng hành cần được phơi ải. Kỹ thuật lên liếp hành thay đổi tùy chân đất và tập quán canh tác. Lên liếp vồng cao 35-45cm, chân liếp rộng 1m, khoảng cách giữa hai liếp là 30cm để dễ thoát nước và tiện đi lại chăm sóc.

Xử lý đất: tiến hành xử lý đất trước khi trồng 3 ngày, sử dụng 1kg Mocap/1.000m2. Rải thuốc lên liếp rồi đảo đều lớp đất chặt.

Tủ rơm kín mặt liếp ngay trước khi trồng. <xem thêm>

3. Khoảng cách trồng hành lá

Hàng cách hàng: 20cm

Cây cách cây: 10cm

4. Phân bón cho cây hành lá

Tổng lượng phân dùng cho 1.000m2: phân chuồng hoai 1-2 tấn + 30kg tro + 12,5kg ure, 28kg supe lân, 8kg kali.

Dạng phân có thể sử dụng ure, DAP, NPK, có thể tăng cường sử dụng thêm các chế phẩm vi lượng (muối borat), chất kính thích sinh trưởng, phân bón lá để tăng cường dinh dưỡng cho hành và giảm hiện tượng cháy đầu lá. Trong trường hợp hành sinh trưởng xấu, có thể dùng Super hume để phun lên hành.

* Bón lót: 1-2 tấn phân chuồng hoai + 30kg tro + 28kg supe lân + 5kg kali.

* Bón thúc:

Nguyên tắc bón thúc: hòa nước, tưới bằng thùng vòi hoa sen. Tưới lượt phân đầu tiên khi hành hồi xanh khoảng 7 ngày sau trồng (NST), 7 ngày tưới phân 1 lần (khoảng 4-5 lần/vụ) tùy theo sinh trưởng của hành và tùy theo mùa vụ. Không nên tưới 10 ngày trước khi thu hoạch.

* Lưu ý: Có thể sử dụng khuyến cáo sau (nếu sử dụng khuyến cáo này thì không bón lót phân lân):

Lần 1 (7 NST): 4,5kg ure.

Lần 2 (14 NST): 14kg DAP + 1,5kg KCl.

Lần 3 (21 NST): 19kg NPK 16-16-8 + 1,5kg KCl.

Lần 4 (28 NST): 17kg DAP + 2,5kg KCl.

Lần 5 (nếu có, 35 NST): 4,5kg ure.

Phân bón lá và vi lượng (nếu có) có thể phun kết hợp khi phun thuốc bảo vệ thực vật. Khuyến cáo không nên lạm dụng các chất điều hòa tăng trưởng (ProGib…) dễ dẫn đến hiện tượng rã bẹ, cây vóng, yếu. Có thể sử dụng chế phẩm EM hoặc Crop-master cho hành lá. Nếu dùng Super hume phun 3 lần (lần 2, 4, 5) thì có thể giảm 1/3 lượng đạm dùng cho hành và hạn chế hiện tượng vàng lá, tăng sức đề kháng cho hành. <xem thêm>

5. Chăm sóc cây hành lá

Chú ý làm cỏ kịp thời, không để cỏ chụp hành.

Tưới đủ ẩm để cây sinh trưởng tốt.

Tưới phun cho hành lá; giữ mực nước tưới thấm sâu trong rãnh hành lá.

Để tận dụng và tăng hiệu quả sử dụng đất, có thể trồng xen ngò rí, cải xanh hoặc cải ngọt quanh mép liếp. <xem thêm>

6. Thu hoạch

Tiến hành thu hoạch khi hành đủ tuổi (42-45 ngày sau trồng) tùy tình hình sinh trưởng và sâu bệnh. Trường hợp hành xấu có thể lưu thêm vài ngày, nhưng không nên kéo dài quá. Hành lá khi đưa ra thị trường phải đảm bảo an toàn cho người sử dụng. <xem thêm>

Tình hình sâu bệnh hại và biện pháp phòng trừ

Các đối tượng sâu bệnh hại chính: sâu xanh da láng Spodoptera exigua (xuất hiện rất sớm và gây hại tận đến cuối vụ), dòi đục lá (xuất hiện muộn), sâu ăn tạp (Spodoptera litura), bù lạch (Thrips tabaci), bệnh cháy đầu lá, hiện tượng rã bẹ, bệnh đốm tím Alternaria pori…

Thường xuyên theo dõi đồng ruộng, bắt sâu trưởng thành, sâu non, ngắt bỏ ổ trứng, kết hợp làm cỏ bón phân, phun thuốc vào lúc trời mát.

Nguyên tắc phòng trừ sâu hại bằng thuốc hóa học: Sử dụng luân phiên các loại thuốc hóa học, lưu ý dùng đúng thuốc, đúng thời điểm, ưu tiên sử dụng các thuốc vi sinh, điều hòa sinh trưởng. Bắt đầu phun khi có sâu hại. Đảm bảo không phun trước khi thu hoạch 7-10 ngày.

Khi sử dụng thuốc hóa học để phòng trừ sâu xanh da láng hại hành lá, không được dùng một loại thuốc cho mỗi lần phun mà phải dùng hỗn hợp theo khuyến cáo sau (thường phun kết hợp trừ sâu xanh da láng và các đối tượng khác):

Lần 1: Atabron 5EC

Lần 2: Cascade 5EC

Lần 3: Dipel 3.2WP + Cascade 5EC

Lần 4: Mimic 20F + SeNPV

Lần 5: Dipel 3.2WP + SeNPV

Không sử dụng Furadan 3H trên hành lá và hạn chế sử dụng Padan.

Nếu có bệnh đốm tím, bệnh khô đầu lá thì dùng Antracol 50WP, Dithan M45. <xem thêm>

Tài liệu tham khảo

Báo Dân Trí (2022) – Sức khoẻ – Sống khoẻ, 6 công dụng bất ngờ của hành lá với sức khoẻ. Truy cập ngày 13/1/2025, từ: https://dantri.com.vn/suc-khoe/6-cong-dung-bat-ngo-cua-hanh-la-voi-suc-khoe-20221109090214030.htm

Cẩm nang cây trồng, Cây hành lá. Truy cập ngày 13/1/2025, từ: https://camnangcaytrong.com/cay-hanh-la-cd76.html

Khuyến nông Việt Nam 1993 (2016), Gia Bình (Bắc Ninh): Hiệu quả bước đầu mô hình trồng hành lá xuất khẩu. Truy cập ngày 17/2/2025, từ: https://khuyennongvn.gov.vn/chuong-trinh-nganh-nong-nghiep/tai-co-cau-nganh-nong-nghiep/gia-binh-bac-ninh-hieu-qua-buoc-dau-mo-hinh-trong–hanh-la-xuat-khau-13512.html

Việt Nam + (2023), Lợi thế sản lượng hơn 200 nghìn tấn hành củ đang trở thành… bất lợi. Truy cập ngày 17/2/2025, từ: https://www.vietnamplus.vn/loi-the-san-luong-hon-200-nghin-tan-hanh-cu-dang-tro-thanh-bat-loi-post851874.vnp